MANTAR ZEHİRLENMELERİ...

MANTAR ZEHİRLENMELERİ

Mantar zehirlenmeleri sonbaharın gelmesi ile birlikte artmış durumdadır. Özellikle bireylerin, topladıkları mantarları tüketmeden önce oldukça dikkatli olmaları gerekmektedir. Özellikle sonbahar aylarında bol miktarda yağışların olması nedeniyle mantarlarda kendini göstermeye başlıyorlar. Bu gibi durumlarda, mantar tüketimi de artıyor. Ancak hangi mantarın zehirli veya sağlıklı olması konusunda, dikkatli olmak gerekir. Peki, mantar zehirlenme belirtileri nelerdir?

1. Mantar Zehirlenmesi Nasıl Oluşur?
            Doğal alanlarda yetişen ve yapısında zehirli madde bulunan şapkalı mantarların taze, kurutulmuş veya konserve olarak çiğ veya pişirilerek yenmesi sonucunda gelişen ve ölümle de sonuçlanabilen ciddi bir zehirlenmedir.

Ülkemiz ve diğer bazı ülkelerde bilinçli mantar tüketiminden kaynaklı zehirlenmeler ön plandayken diğer ülkelerde ise çocukların bilinçsiz tüketimi nedeniyle zehirlenmeler görülmektedir.  Mantarların 100 kadar zehirli türü vardır. Amanita Phalloides, amanita muscaria ve amanita verna gibi mantar türleri çok zehirlidir. Mantar türleri etki bakımından çeşitlidir. Sinir ve sindirim sistemine etki yapanları vardır. Sonuç olarak karaciğer ve böbrek yetmezliğine bağlı ölümler bile görülür.

Tüketilebilir mantarlar ile zehirli mantarların görsel olarak birbirine benzemesi ve yanlış tanınması sonucu yüksek miktarda tüketimi görülebilir. Mantar tüketimi sonrası hekimlere mantarın bir fotoğrafının gösterilmesi ya da özelliklerinin anlatılması önemlidir.  Bu nedenle bazı sorular bize yol gösterici olmaktadır. Bu sorular arasında;

1. Mantarı ne zaman tükettiniz?
2. Mantar yedikten ne kadar süre sonra şikâyetleriniz başladı?
3. Bir defa mı yoksa ardışık öğünlerde mi tükettiniz? Ardışık tüketim varsa eğer tekrar ısıttınız mı?
4. Birden fazla mantar türü mü tükettiniz?
5. Sizinle birlikte mantar tüketen kişilerde benzer şikâyetler başladı mı?
6. Mantarı bütün halinde mi yoksa küçük parçalar halinde mi tükettiniz?

   Bu soruların her birisi hastanın durumunu ve zehirlenmenin ayırıcı tanısını-şiddetini belirlememizi sağlar. Yağışlı geçen ilkbahar ve sonbaharda mantar zehirlenmelerinin artması normaldir. Aynı zamanda yenen mantarın miktarı, mantarın olgunluğu, mevsim, bölge ve mantarın hazırlanış şeklinin zehirlenmede etkisi olduğu bilinmektedir. Mantar zehirlenmeleri, özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yağışların bol olduğu mevsimlerde daha sık görülür.
   Ülkemizde doğal alanlarda yetişen zehirli mantarların da bulunduğu unutulmamalıdır.

   
   2. Mantar Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?

   Belirtiler, bazı mantar türlerinin yenmesini takiben 2 saat sonra, bazı mantar türlerinin yenmesinimüteakiben de 6 saat sonra ortaya çıkabilir.
   Mantarın yenmesini takiben 2 saat gibi kısa bir sürede zehirlenme belirtilerine sebep olan mantarların yenmesi durumunda:
   Sersemlik, uykuya meyil, tansiyon düşüklüğü, bulanık görme, yüz ve boyunda kızarma, nabızda artış,ağızda metal tadı, terleme,bulantı ve kusma görülebilir.
   Mantarda bulunan zehirli maddenin özelliğine göre, yendikten 6 saat sonra gelişebilen zehirlenme belirtileri ise:
   Bulantı, kusma, ishal, ateş, nabız artışı, karın ağrısı ile daha sonra karaciğer ve böbrek bozuklukları ile bu organların bozuklukları, yetmezliklerine bağlı belirtiler şeklinde ortaya çıkmaktadır.
   Sonuçta  zehirlenmenin daha ileri safhasında koma ve ölüm de söz konusu olabilmektedir.

   
   3. Mantar Zehirlenmesi Nasıl Teşhis Edilir?

    Hastanın mantar yeme hikâyesi ile zehirlenme bulguları birlikte değerlendirilerek mantar zehirlenmesi olup olmadığına karar verilmeye çalışılır.Yenen mantarın uzman kişilerce incelenmesi de zehirlenmenin teşhisinde yardımcı olmaktadır.Ancak, bu konuda yapılacak en doğru hareket, mantar yiyen bir kişide yukarıda verilen belirtilerin görülmesi hâlinde en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmasıdır.

   4. Mantar Zehirlenmesinin Tedavisi Var mıdır?
               Zehirlenmeler konusunda 114 numaralı Ulusal Zehir Danışma Merkezinden bilgi alınabilir.Mantar zehirlenmelerinin tedavisi genel olarak meydana gelen zehirlenme bulgularına yöneliktir.Ancak, mantar zehirlenmelerinin tedavisine yardımcı olması bakımından, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nden (UZEM - Ulusal Zehir Danışma Merkezi) temin edilecek bir antidot (panzehir) bulunmaktadır.

   5. Mantar Zehirlenmelerinden Nasıl Korunulmalıdır?

               Zehirlenmelerin önemli bir kısmı esasında çok basit önlemlerle engellenebilecek niteliktedir. Bu çerçevede, mantar zehirlenmeleri de çok basit bir şekilde önlenebilecek bir zehirlenme tipi olup zehirlenmenin engellenmesindeki tek çare de doğal alanlarda yetişen mantarların kesinlikle yenmemesi; bunun yerine kültür mantarının tercih edilmesidir.

   
   6. Kültür Mantarları Zehirler mi?

               Kültür mantarları bünyelerinde zehirli maddeleri bulundurmadığından bir zehirlenme görülmesi mümkün değildir.
   Ancak, bu mantarların yetiştiği ortam itibarıyla, bazı mikroorganizmalar mantarların üzerinde bulunabilir. Bu mikroorganizmayla bulaşık mantarların çiğ olarak yenmesi sonucunda çok hafif mide ve bağırsak şikâyetlerinin gelişebileceği de unutulmamalıdır.
   Bunlara ilaveten, mantar alırken ambalajlı olanlar tercih edilmeli; ayrıca, ambalajda tüketiciyi bilgilendirmeye yönelik bazı bilgilerin yer aldığı etiketlerin olup olmadığına da dikkat edilmelidir.

7. Mantarlarla İlgili Doğru Olduğu Düşünülen Yanlışlar Nelerdir?

Mantarlarla alakalı olarak halk arasında, aşağıdaki belirtildiği biçimde ilmi değeri olmayan yaygın inanışlar da vardır.

• Yoğurtla yenen mantar zehirlemez.
• Pişirilen mantarda zehir yok olur.
• Sirkeli ve tuzlu suda kaynatmakla mantarın zehri alınır.
• Kurutulmuş mantarın yenmesiyle zehirlenme olmaz.
• Çayırlarda yetişen mantarlar zehirli değildir.
• Mantar koparıldığında rengi değişmezse mantar zehirsizdir; mantarın iç kısmı mavileşirse bu mantar zehirlidir.
• Ağaçlardaki mantarlar zehirsizdir.
• Zehirli mantar gümüş kaşıkla pişirilirse kaşık kararır.
• Salyangozlar zehirli mantarları yemezler.