Bal Mantarı ( Armillaria mellea )

Armillaria mellea - BAL mantarı

Bilimsel Sınıflandırma- Taksonomi

Alem: Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Physalacriaceae

Cins: Armillaria

Tür: A.mellea

Armillaria tür ve alt türlerinden bazıları ;

A. ostoyae

A. borealis

A. cepistipes

A. gallica

A. hinnulea

A. luteobubalina

A. tabescens

A. puiggarii

Armillaria mellea - BAL mantarı

Genel Özellikleri:

Halk arasında Bal Mantarı (Honey Fungus ) olarak tabir edilen Armillaria mellea, ismini kendine has sarı renginden almış , memleketimizde de sıkça rastlanan bir mantar türüdür! Genel olarak ağaç paraziti gibi yaşamını sürdüren Bal Mantarı dalgalı şapka uçlarına sahip olup, saman , kirliye çalan sarı yada kahverengi renklerde kendini gösterir! Büyüme evresinde olgunlaşıp rengi kırmızımsı mor renge dönüşür.

Fizyoloji

Çok değişken bir yapıya sahip olan Bal Mantarı , taze ve yeni büyüme evresinde iken İçbükey formda olup ,mantar büyüdükçe dışbükeye dönüşür ve daha sonrada yassılaşır. Ortalama 3-15 santimetre çapında şapkaya sahip olan Bal Mantarı üzerinde, balık pulu gibi benzer yapılar olur. Genelde sap uzunluğu 6-15 cm arasında değişen bu mantar çeşidinin köke yakın dip kısmı şişkin ya da dar olabilir. Bal Mantarın sap kısmı beyazımsı , krem bir renge sahiptir, mantar olgunlaştıkça bu renk kırmızımsı kahverengiye dönüşür. Sap kısmında halkası bulunur, halka yaş aldıkça koyu lekeli beneklere sahip olur. Soluk krem renkli sporlara sahip olan Bal Mantarı yenilebilir ve oldukça lezzetli bir mantar çeşididir. Bal mantarına Benzer mantarlar bulunmakta olup, kesinlikle emin olmadığınız mantarları Bal Mantarı diye tüketmemelisiniz!! Bal mantarının kökleri ayakkabı bağına benzeyen kök formundadır. Rhizomorf olarak adlandırılan siyah uzun ipliklere benzeyen kökleri özel misel oluşumları ile hızlı ve kolay bir şekilde yayılır. Çürümüş ağaçları veya toprağı bir ahtapot gibi sarıp sarmalayan bal mantarı özellikle kabukla ağacın odun kısmı arasında bulunur.

Her çeşit iğne ve geniş yapraklı ağaçta parazit olarak yetişebilen mantar, saprofit olarak da yaşamını sürdürebilme kabiliyetine sahiptir. Zararlı etkileri nedeniyle ormanları yok edebilen bir canlı türü olan bal mantarının zararlı etkilerine karşı henüz etkin bir tedavi yöntemi bulunamamıştır.

Habitat

Latince adı Armillaria mellea ( cins- genus ) olan Bal Mantarı, hemen hemen tüm ormanlık alanlarda, çürümüş ağaç, ağaç kabuğu vs bulunan her bölgede rahatlıkla yetişebilir. Memleketimizde , İstanbul’da Belgrat Ormanı’nda doğal olarak bulunan bu mantar, ağaçların üzerinde yetiştiği toprak üzerinde de yetişir. Yaz aylarında ortaya çıkan Bal Mantarı kış mevsiminin başlangıcına kadar toplanabilir. Kümeler halinde yetişen bal mantarı , ağaçlar için oldukça zararlı bir mantar çeşididir. Nemli ve karanlık bölgelerde sporla çoğalırlar.

Doğal olarak yetişebilen bal mantarının özel olarak yetiştiriciliği yapılmamaktadır. Kesilmiş bir ağaç kütüğünün üzerinde bile yetişebilir. Genetik olarak benzer özellik gösteren bal mantarı türleri , bir araya gelerek büyük koloniler oluşturabilirler.

ABD’nin Oregon Bölgesi’nde bulunan Blue Mountains dağlarının ormanlık alanlarında oldukça fazla sayıda bulunan Bal Mantarları bu bölgede ,yaklaşık 3.8 kilometre karelik bir alana yayılmıştır. Malheur Ulusal Orman’ında bulunan ve 2200 hektarlık alanı kaplayan bal mantarı örgü şeklinde tüm araziyi sararak, hem toprağın altını, hem de ağaçları sarıp sarmalamaktadır.

Yaklaşık 3 metre yerin altına inebilen bu mantar, dünyanın en büyük canlı kolonisi olarak kabul edilmiştir. 1998 yılında ormanda yer alan ağaçların nedensiz kuruması ve yok olması üzerine yapılan araştırmalar sonucu durumun farkına ancak o zaman varılabilmiştir ! Ağaçlara parazit olarak yerleşen Bal Mantarı ağaçların beslenmelerini önleyerek, ormanın büyük bir bölümünün telef olmasına neden olmuştur.

Bal Mantarı ve Sağlığımız

-Yüksek oranda D vitamin içeren bal mantarı kemik ve diş sağlığının gelişimi açısından oldukça önemlidir.

-Düşük kalorili bir besin olan mantar, yüksek lif içeriği sayesinde zayıflama diyetlerinin etkisini güçlendirir. Bağırsak hareketlerini hızlandırarak kabızlığı önler. Mideyi geç terk eden mantar kan şekerinin yavaş yavaş yükselmesini sağlar ve uzun süre tokluk hissi yaratır.

-Yüksek oranda B12 vitamini içerir. Sağlıklı saç ve cilt gelişimini destekleyen bal mantarı kalp hastalıkları riskine karşı vücudu korur. Sinir hücrelerinin hasar görmesini engeller ve hücre yaşlanmasının önüne geçer.

-İçeriğindeki selenyum nedeniyle antioksidan özellik gösteren bal mantarı, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara yakalanma riskini azaltır. Bağışıklık sistemindeki güçsüzlüğe bağlı olarak gelişen kanser hücresi oluşumunu engeller ve oluşan hücrelerin çoğalmasını önler.

-Sülfür içeren ergothionein aminoasidi içeren bal mantarı, yıpranan hücrelerin onarılmasında önemli rol oynar.

-İçeriğinde yer alan CLA yani konjuge linoleik asit sayesinde vücudun yağ dokusunu kaybetme çabasına yardımcı olur. Yağsız dokuyu arttırmak isteyen sporcuların mantar tüketimini arttırmaları önerilir.

-Kan basıncının düzenlenmesinde faydaları vardır. Tansiyon yüksekliği olanlarda tansiyonu düşürücü özellik gösterir. Kolesterolün düşürülmesine yardımcı olur.

-Biyoaktif içeriği yüksek bir mantar çeşidi olan bal mantarı antiviral ve anti bakteriyel özellik gösterir. Soğuk algınlığı sonucu gelişen ve bulaşıcı olan nezle, grip gibi hastalıkların önlenmesinden önemli rol oynar.

-Ticari olarak oldukça önemli olan mantarlar sahip oldukları biyokimyasal aktivite sayesinde antibiyotik, meşrubat, sikolosporin ve steroid üretiminde kullanılır. Ayrıca yüksek protein ve vitamin, mineral içeriği nedeniyle önemli bir besin kaynağıdır. Kendine özgü aroması ve lezzetiyle birçok yemeğin yanında garnitür olarak da kullanılabilen mantarlar gıda endüstrisinde fermantasyon işleminde, alkollü içecek üretiminde ve ekmek yapımında kullanılır.

Önemli Bilgi

Tüm bu faydalarının yanı sıra;

-Hassas bünyeye sahip olan kişilerde bal mantarı tüketimi mide bulantısı, kusma gibi rahatsızlıklara neden olabilir.

-Tüm mantarların alerjen olma riski vardır. Bu nedenle mantar tüketimine dikkat edilmesi gerekir. Aşırı tüketiminde midede şişkinlik, gaz, ishal, kusma ve bulantı gözlenebilir.

Bal Mantarına çok benzeyen diğer bazı mantarlar:

DİKKKAT!! ZEHİRLİ. Galerina marginata☠️